Rozdział 10 (s. 26-27)
Dla nauczyciela:
Ten rozdział oraz rozdział 10 nie są omawiane na lekcji, ponieważ opowiadają o tematach (synagoga, Yom Kippur itp.), które mogą nie być istotne dla nieżydowskich edukatorów i uczniów. Mogą Państwo jednak skorzystać z tych rozdziałów.
Rozdział 11 (s. 28-29): Kryjówka w kryjówce
Dla nauczyciela:
Ten rozdział jest kontynuacją rozdziału 9. Nikt nie może się dowiedzieć, że ktoś ukrywa się w mieszkaniu Skowronków.
- Trudność życia w kryjówce:
Chana wyjaśnia to opisując to, jak razem z matką musiała ukrywać się w szafie. Po raz kolejny widzimy, jak pomocna była wyobraźnia – dzięki niej mogła poradzić sobie z sytuacją. Czytając ich historię możemy nauczyć się o tym, jak trudno było ukrywać się w domu i jak Chanie brakowało natury i świeżego powietrza.
- Ratujący:
W tym rozdziale widzimy, że córki państwa Skowronków całkowicie przyswoiły sobie zasady roziców. Hanka, córka Skowronków, stworzyła „kryjówkę w kryjówce” i tak naprawdę – kiedy pojawiło się ogromne niebezpieczeństwo – ocaliła życie Chany i jej matki.
P: Co robiły Chana i jej matka, kiedy do mieszkania przychodzili goście?
O: Ukrywali się w szafie albo w skrzyni na węgiel.
P: Jakie były warunki w kryjówce i jak radziła sobie z nimi Chana?
O: Kryjówką była ciasna skrzynia albo szafa, w której trzeba było stać bez ruchu, nie wydając z siebie żadnego głosu. Chana wykorzystuje wyobraźnię, aby uciec w inną rzeczywistość – wyobraża sobie kolorowe sceny, w których może robić wszystko to, co jest zabronione – chodzić, przebywać na powietrzu itp.
P: Chana ucieka w świat wyobraźni, aby „wyjść” z kryjówki. Czego możemy się nauczyć z tej ucieczki? Dlaczego Chana wyobraża sobie las?
O: Możemy dowiedzieć się, jak bardzo Chana tęskni za światem zewnętrznym – świeżym powietrzem, lasem i naturą.
P: W poprzednim rozdziale mówiliśmy o córkach państwa Skowronków i zobaczyliśmy, że miały one sprzeczne uczucia, jeżeli chodzi o Chanę i jej matkę. Co dzieje się w tym rozdziale? Jak one czują się teraz?
O: Córki państwa Skowronków przygotowują, bez wiedzy rodziców, dodatkową kryjówkę dla Chany i jej matki. Dowiadujemy się dzięki temu, że popierają to, co robią ich rodzice i są gotowe zapłacić ogromną cenę za bycie ratującym.
P: Skąd wiemy, że córki Skowronków przyswoiły sobie zasady panujące w domu?
O: Dzieje się to w momencie, kiedy ratują ukrywające się na strychu Chanę i jej matkę – nie pozwalają, aby dostały się one w ręce nazistów. Wszyscy razem cieszą się z ocalenia.
Rozdział 12 (s. 30-31): Koniec wojny
Dla nauczyciela:
- Koniec wojny:
Nadchodzi wreszcie moment, na który Chana i jej matka czekają od chwili wybuchu wojny – wojna się kończy, a one są wolne. Wracają do rodzinnej Białej Rawskiej w nadziei, że odnajdą tam rodzinę i przyjaciół. Jednak po przyjeździe zdają sobie sprawę z ogromu strat: ojciec nie przeżył wojny, wszyscy krewni zostali zabici, a z całego miasta przeżyło tylko kilka osób. Ich własność została rozgrabiona, a relacje z polską ludnością załamały się. Należy podkreślić, że koniec wojny nie przyniósł ulgi i radości, której moglibyśmy oczekiwać. Zamiast tego staje się dla nich jasne, że straciły cały świat. Mimo wszystko jednak cały czas próbują odnaleźć swoje miejsce na świecie.
- Miejsce Chany i jej matki:
krótki pobyt w Białej Rawskiej uświadamia im, że to nie jest już ich miasto. Opuszczają je i szukają nowego miejsca do życia.
P: Jak czują się Chana i jej matka, kiedy wojna się kończy i wracają do Białej Rawskiej?
O: Chana i jej matka czują się bardzo źle – cały ich świat został zniszczony, a one pozostają bez miejsca na świecie. Próbują rozpocząć nowe życie.
Rozdział 13 (s. 32-33): Powrót do życia
Dla nauczyciela:
W tym rozdziale zajmujemy się powrotem do życia.
- Syjonizm:
Chana i jej matka próbują odbudować swoje życie w innym mieście w Polsce i żyją jak chrześcijanie. Ale Chana tęskni za judaizmem i dołącza nawet do syjonistów. Syjonizm nadaje życiu jej i jej matki nowe znaczenie.
- Założenie rodziny:
Matka Chany ponownie wychodzi za mąż, a Chana ma nowego brata.
Rozdział 14 (s. 34-36): Zakończenie
Dla nauczyciela:
Chana krótko opowiada o tym, jak wyglądało jej życie po przyjeździe do Izraela: zdobyła zawód, w którym pracowała przez wiele lat, wyszła za mąż i urodziła syna. Dziś ma dwoje wnuków. W tym krótkim rozdziale opowiada także o rodzinie Skowronków i tym, że otrzymali oni tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Ten szczegół jest niezwykle ważny – to uznanie i docenienie rodziny, która uratowała jej życie, i dzięki której była w stanie przetrwać wojnę. Fakt, że to pojawia się w tym krótkim rozdziale, pokazuje, jak ogromna jest wdzięczność Chany dla rodziny Skowronków.
P: Dlaczego Chana w ostatnim rozdziale mówi o rodzinie Skowronków? Czego możemy się nauczyć o jej uczuciu do nich?
O: Chana podziwia ten akt dobroci dla niej oraz jej matki i jest im niezwykle wdzięczna. Podkreśla ten fakt jako jedną z najważniejszych rzeczy w jej życiu.
