Materiały dla nauczyciela: „ostateczne rozwiązanie”
Wprowadzenie
Od kiedy w 1933 r. naziści doszli do władzy w Niemczech, zaczęli wprowadzać politykę rasistowską i antysemicką. Miała ona na celu stopniowe ale systematyczne wykluczanie ludności żydowskiej ze społeczeństwa. Dopiero w drugiej połowie 1941 r.
polityka niemiecka zaczęła skupiać się na programie unicestwienia narodu żydowskiego.
Zmiana polityki wobec Żydów zbiegła się z niemiecką inwazją na Związek Sowiecki 22 czerwca 1941 r. Badania pokazują, że masowe zabijanie mężczyzn rozpoczęło się w czerwcu 1941 r., a w sierpniu zaczęto zabijać także kobiety i dzieci.
Nie przetrwał żaden pisemny rozkaz Hitlera dotyczący rozszerzenia skali zbrodni, ale uważa się, że został on wydany jesienią 1941 r. lub najpóźniej na początku roku następnego. Z ziem polskich włączonych do ZSRS fala mordów przelała się do Generalnego Gubernatorstwa, a potem na resztę europejskich Żydów.
Einsatzgruppen
Od 22 czerwca 1941 r. cztery ruchome brygady morderców (Einsatzgruppen) przyłączone do jednostek niemieckiej armii i składające się z esesmanów, niemieckiej policji, a także jednostek lokalnych kolaborantów, innych esesmanów i żołnierzy armii niemieckiej rozpoczęły systematyczne zabijanie Żydów z okupowanych terenów wschodniej Polski i Związku Sowieckiego. Ich zadaniem było odnalezienie i zabicie przeciwników Rzeszy.
Na początku ofiary gromadzone były zazwyczaj przy krawędziach wąwozów, w kopalniach, przy rowach lub specjalnie wykopanych dołach. Żydzi musieli oddać całe swoje mienie i rozebrać się. Potem rozstrzeliwano ich, a ciała wrzucano do dołów. W wielu przypadkach doły musieli wcześniej wykopać sami Żydzi.
W południowych regionach okupowanego Związku Sowieckiego dziesiątki tysięcy Żydów wymordowały jednostki armii rumuńskiej. W sierpniu 1941 r. systematycznie mordowanie Żydów rozpoczęło się także w Jugosławii. Zdarzały się przypadki, że razem z Einsatzgruppen współdziałali lokalni antysemici, którzy także brali udział w zbrodniach. Do wiosny 1943 r. jednostki Einsatzgruppen i ich współpracownicy zabili 1,4 mln Żydów oraz setki tysięcy innych ludzi, m.in. sowieckich jeńców wojennych oraz Romów i Sinti.
Ośrodki zagłady
Z niemieckiego punktu widzenia działalność Einsatzgruppen stwarzała wiele problemów. Ta metoda zabijania wymagała uczestnictwa wielu osób, a wśród niektórych sprawców można było zauważyć wyraźną niechęć psychologiczną do podejmowania tych działań. Co więcej, tajność zbrodni często była narażana na szwank poprzez obecność lokalnej ludności. Wojskowi potępiali zużycie ogromnych ilości amunicji potrzebnej do działań wojennych. Dlatego też na reszcie terytorium okupowanej Europy wprowadzono nową metodę, która ograniczała kontakt pomiędzy sprawcą a jego ofiarą. Stworzono miejsca zabijania, aby to ofiara była przywożona do zabójcy, a nie by mordercy szukali ofiar.
Pierwszy ośrodek zagłady, w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof am Ner), rozpoczął pracę w grudniu 1941 r. Zamordowano tam setki tysięcy Żydów z Kraju Warty (Warthegau -tereny zachodniej Polski włączone do Niemiec). Technika eksterminacji, podobnie jak i załoga wykorzystywane były wcześniej w akcji T4 (kryptonim programu „Eutanazja” mającego na celu wyeliminowanie ze społeczeństwa niemieckiego osób fizycznie i psychicznie chorych).
Konferencja Wannsee, którą zorganizowano w Berlinie w styczniu 1942 r., była kamieniem milowym w rozwoju programu „ostatecznego rozwiązania”. Nazistowscy funkcjonariusze wysokiej rangi debatowali nad rozszerzeniem planu na obszarze całej Europy. Jego realizacja wymagała koordynacji działań różnych urzędów.
Deportacje miały kilka etapów. Najpierw podczas tzw. Akcji (obław) zatrzymywano ludzi. Następnie ofiary były gromadzone w punktach tranzytowych. Stamtąd tysiące Żydów transportowano do różnych ośrodków zagłady. W niektórych przypadkach miał miejsce etap pośredni, czyli pobyt w getcie lub obozie tranzytowym. W Europie Wschodniej setki, a nawet tysiące Żydów było osaczanych w getcie podczas każdej z Akcji, a następnie ładowanych do wagonów towarowych, aby wypełnić zaplanowaną wcześniej przez nazistów „normę”. W pociągu ofiary często spędzały kilka dni w strasznych warunkach: bez wody, jedzenia i odpowiednich warunków sanitarnych. Wielu Żydów zmarło w trakcie podróży na śmierć.
Na terenie Generalnego Gubernatorstwa (jednostka administracyjna utworzona przez Niemców na części terytorium okupowanej Polski, które nie zostało wcielone bezpośrednio do Rzeszy) zbudowano trzy ośrodki zagłady: Bełżec, Sobibór i Treblinka.
W roku 1942 i w pierwszych miesiącach roku następnego wymordowano w nich większość polskich Żydów (1,5 mln). Wśród ofiar byli także Żydzi z innych krajów europejskich.
Pod koniec 1943 r. Żydzi, którym udało się przeżyć deportację na tym obszarze, zostali wysłani na śmierć, głównie do ośrodka zagłady na Majdanku.
Na początku 1942 r. Żydzi z całej Europy deportowani byli głównie do obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau. Kompleks ten stał się głównym miejscem kaźni europejskich Żydów po zamknięciu innych ośrodków zagłady. Aktywność obozu Auschwitz sięgnęła szczytu wiosną i latem 1944 r., kiedy wymordowano setki tysięcy Żydów z getta w Łodzi, ze Słowacji i przede wszystkim z Węgier. Naziści zamordowali w tym obozie co najmniej 1,1 mln Żydów z całej Europy.
Ostatnimi ofiarami „ostatecznego rozwiązania” było około ćwierć miliona żydowskich więźniów, którzy zginęli podczas tzw. Marszów Śmierci – masowej ewakuacji więźniów z obozów koncentracyjnych spowodowanej zbliżajacymi się wojskami aliantów.
sdsd;klsd
Bełżec obóz zagłady grudzien 1942 R.
Życie w getcie, w obozie koncentracyjnym i w obozie zagłady – porównanie
| Getto | Obóz koncentracyjny | Obóz zagłady |
|---|---|---|---|
Rodzina | razem | kobiety i mężczyźni rozdzieleni, dzieci były rzadkością | Nie istniała, wszyscy mordowani po przybyciu |
Jedzenie | Racje żywnościowe + przemyt, jeśli możliwy | racje żywnościowe | --------------------------- |
Ubrania | Wszystko, co posiadali ludzie I zdołali zatrzymać | uniformy więzienne | --------------------------- |
Język | język miejscowy, jidisz, czasem niemiecki | niemiecki | niemiecki |
Praca | w zależności od getta, jeśli były fabryki i sklepy | praca przymusowa w bardzo trudnych warunkach | ------------------------- |
List Sary Zalcberg
Mój drogi synu,
Możliwe, że to są ostatnie słowa ode mnie.
Proszę Cię Fredi, w imieniu naszych ukochanych Taty i Juliusza nie trać nadziei, podejdź do życia łatwo, i nie bój się o nic, bo i tak wszytko nie ma znaczenia. Spróbuj żyć w sposób przyzwoity i nie bój się złych ludzi.
Synu mój, jeśli mogę być pewna, że będziesz w porządku, pójdę na śmierć łatwiej, i tak wiem, że Twoje złote serce zawsze będzie ze mną.
Fredi, dziękuję Ci, że byłeś tak dobry i słodki przez te 3 lata cierpień. Dziękuje Ci za wszystko i mam nadzieję, że ludzie będą Cię szanować tak jak ja.
Fredi, jak usłyszysz jakieś złe rzeczy od wujka czy cioci, nie bierz tego bardzo serio. Oni zmienią zdanie i wszystko będzie w porządku. Do zobaczenia Mój słoneczny promieniu, jeszcze bym chciała dużo Ci powiedzieć, ale nie dam rady. Ty synu rozumiesz mnie bez słów.
Pamiętaj Fredi, żyj, żyj, żyj. To będzie moja radość, zrób wszystko, żebyś ocalał.
Całuję Cię i błogosławię Cię w imieniu ojca też.Twoja nieszczęśliwa Mama
Fredi mój ukochany ciężko mi Cię pozostawić
