„W tamtych czasach ciemność była wszechobecna. W niebie i na ziemi wszelkie wrota współczucia wydawały się być zamknięte. Morderca mordował, Żydzi umierali, a świat zewnętrzny współpracował lub był obojętny. Tylko nielicznym wystarczyło odwagi, aby się zainteresować. Ci nieliczni mężczyźni i kobiety byli słabi, przestraszeni i bezsilni – co sprawiło, że byli inni niż ich współobywatele?... Dlaczego było ich tak niewielu? Pamiętajmy – ofiarę najbardziej boli nie okrucieństwo oprawcy, ale bierność świadków… Nie zapomnijmy poza wszystkim, że zawsze nadchodzi chwila moralnego wyboru… Więc musimy wiedzieć o tych dobrych ludziach, którzy pomagali Żydom podczas Holokaustu. Musimy się od nich uczyć, i poprzez naszą wdzięczność i nadzieję musimy o nich pamiętać.”
Elie Wiesel [w:] Carol Rittner, Sandra Meyers, Courage To Care - Rescuers of Jews during the Holocaust, NYU Press, 1986. P. 2
Yad Vashem powstał aby utrwalić pamięć o sześciu milionach żydowskich ofiar Holokaustu. Jednym z fundamentalnych obowiązków Yad Vashem jest przekazywanie wyrazów wdzięczności Państwa Izrael i narodu żydowskiego dla nie-Żydów, którzy narażali swoje życie, aby ratować Żydów podczas Holokaustu. Misja ta została określona w prawie ustanawiającym Yad Vashem, a w 1963 r. Instytut Pamięci rozpoczął ogólnoświatową inicjatywę nadawania tytułu Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata tym nielicznym, którzy okazali Żydom pomoc w najciemniejszej chwili ich historii. Do dziś w Yad Vashem zbiera się publiczna Komisja pod przewodnictwem sędziego Sądu Najwyższego, która bada każdy przypadek i przyznaje tytuł. Osoby uznane za Sprawiedliwych otrzymują medal oraz certyfikat, a ich nazwiska zostają uwiecznione na Wzgórzu Pamięci w Jerozolimie.
Jest to wyjątkowe przedsięwzięcie oraz niespotykana dotąd próba złożenia hołdu przez ofiary ludziom, którzy byli z nimi w czasie prześladowań i wielkiej tragedii. W oparciu o zasadę, że każda osoba odpowiada za swoje czyny, program ma na celu odnalezienie w narodach sprawców, współpracowników i biernych świadków, ludzi, którzy sprzeciwili się dominującym trendom i pomogli prześladowanym Żydom. Stąd po utworzeniu Yad Vashem w 1953 r., tj. osiem lat po Szoah, złożenie hołdu Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata zostało włączone w jego misję. Mimo zmagania się z wielkim rozmiarem strat oraz rezultatem całkowitego porzucenia i zdradzenia Żydów europejskich, Państwo Izrael pamiętało o ratujących. Program ten jest zatem również testamentem wytrzymałości ofiar, które pomimo stanięcia twarzą w twarz z najstraszniejszymi przejawami zła, nie popadły w zgorzknienie czy wolę odwetu, wybierając uznanie najszlachetniejszych wartości ludzkich. W świecie, gdzie przemoc częściej niż zwykle prowadzi do kolejnej przemocy jest to wyjątkowa i godna uznania postawa. Być może jest ona związana z przeświadczeniem, że skoro przychodzi nam budować przyszłość w świecie, gdzie Auschwitz stało się możliwe, niezwykle ważne jest podkreślenie, że Człowiek jest także w stanie zachować i bronić zasad człowieczeństwa.
