„Przychodzę do Was z prośbą, być może dziwną, aby upamiętnić nazwisko człowieka, który nie żyje od wielu lat, jednak mam wobec niego dług, którego nie mogłem spłacić po wojnie – za ocalenie mojego życia i życia mojej rodziny, która przeżyła dzięki jego pomocy. Ponieważ zbliża się kres mojego życia, sprawa ciąży na moim sumieniu i stąd zwracam się do Was…”
(Z listu do Departamentu Sprawiedliwych)
Termin „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” (Chasidei Umot HaOlam) pochodzi z tradycji żydowskiej – literatury Mędrców – gdzie posłużono się nim w odniesieniu do nie-Żydów, którzy przyszli z pomocą Żydom w potrzebie, lub nie-Żydów, którzy przestrzegali podstawowych zasad zawartych w Biblii, w tym zakazu przelewania krwi. Yad Vashem wykorzystał zatem istniejący termin i nadał mu nowe znaczenie. Ustawa opisuje Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata jako tych, którzy nie tylko ocalili Żydów, lecz także narazili w tym celu swoje życie. Stało się to podstawowym kryterium do nadania tytułu.
Jednocześnie z decyzją Państwa Izrael o uhonorowaniu ratujących, sami ocaleni z Holokaustu wystąpili do Yad Vashem z życzeniem wyrażenia wdzięczności osobom, które ich uratowały. Aleja Sprawiedliwych, w której zaczęto sadzić drzewa upamiętniające ratujących, została zainaugurowana w Dzień Pamięci o Holokauście w 1962 r. Niezależna publiczna komisja pod przewodnictwem sędziego Sądu Najwyższego Izraela została powołana do życia, aby określić kryteria i decydować o przyznaniu tytułu Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata.
ierwsze posiedzenie Komisji odbyło się 1 lutego 1963 r. Przewodniczący Komisji, sędzia Mosze Landau, mówił o doniosłości misji i potrzebie okazania szacunku w jej realizacji tego zadania. W dalszej dyskusji zmagano się z wypracowaniem regulacji i procedurami, w tym oceną elementu ryzyka i motywacji ratujących, miejscem dla Sprawiedliwych w pracy Yad Vashem oraz formami upamiętnienia. Wiele z tych kwestii jest dla Yad Vashem wyzwaniem aż po dziś dzień.
