رائول وولنبرگ (Raoul Wallenberg)

رائول وولنبرگ در سال 1912 در سوئد متولد شد. وی در ایالات متحده در رشته معماری تحصیل کرد ولی شغل او بانکداری و تجارت بین اللملی بود.

در ژوئیه 1944 و پس از اینکه حدود 437,000 نفر از یهودیان مجارستان برای کشتار به آشویتس فرستاده شدند، وولنبرگ از طرف وزارت خارجه سوئد برای کمک به نجات بیش از 200,00 یهودی باقی مانده در پایتخت مجارستان، به بوداپست  فرستاده شد. جامعه (یهودی) بوداپست آخرین جامعه ایی بود که در اروپا باقی مانده بود.

اقدامات فرستادگان سوئد در بوداپست برای نجات یهودیان اندکی پس از تصرف مجارستان به دست آلمان ها، در 19 مارس 1944، هنگامی آغاز شد که آدولف آیشمن و گروه کماندو ویژه تحت امرش، با هماهنگی مقامات مجاری، اقدام به فرستادن یهودیان به کشتارگاه ها نمودند. نماینده سوئد، ایوور دانیئلسون، ابتکار صدور گذرنامه های سوئدی موقت برای یهودیانی که دارای ارتباطات خانوادگی و یا تجاری با اتباع سوئدی بودند را طراحی نمود. تا قبل از رسیدن وولنبرگ (به بوداپست)، شمار "گذرنامه های حمایتی" به چند صد فقره رسید. بعد از رسیدن وولنبرگ به بوداپست در 9 ژوئیه 1944، فرستادن یهودیان به کشتارگاه ها بنا بر تصمیم دولت مجارستان و بر اثر فشار های بین المللی متوقف شد. از جمله این فشارها می توان به مداخله پادشاه سوئد گوستاب اشاره کرد. با این حال اقدامات حمایت کننده نمایندگی سوئد به همراهی نمایندگی های دیگر کشورها ادامه یافت. نماینده جدید سوئد، وولنبرگ به ریاست اداره ایی که به همین منظور دایر شد درآمد. پیرو تقاضای وی قبل از آمدنش (به بوداپست)، به او اختیارات ویژه ای که شامل امکاناتی برای انتقال پول توسط "کمیته آمریکایی امور آوارگان" بود سپرده شد. این "کمیته" کمک های نقدی لازم را از سازمان های یهودی آمریکایی دریافت می نمود.

وقفه ایی که در فرستادن (یهودیان) به کشتارگاه ها به وجود آمده بود، بیش از یک  آرامش موقتی نبود. در 15 اکتبر 1944، کودتایی در مجارستان رخ داد و سازمان فاشیستی انتی سمیتیک "صلیب پیکانی" (Arrow Cross Party) به ریاست فرانتس سلشی به روی کار آمد. از آن لحظه به بعد خطر نابودی چه به صورت قتل به دست افراد "صلیب پیکانی " و چه به صورت فرستادن به کشتارگاه ها به دست آیشمن، یهودیان بوداپست را تهدید می کرد.

در طی سه ما پس از این اتفاق، وولنبرگ تعداد هزاران "گذرنامه حمایتی" صادر کرد. معلوم شد که در بیشتر موارد مقامات دولتی مجارستان و آلمان به امضا و مهر نمایندگی سوئد احترام می گذاشتند، و بدین صورت دفاع از یهودیان بسیاری به وسیله "گذرنامه های حمایتی" امکان پذیر بود. ولی وولنبرگ تنها به صادرنمودن مدارک در دفتر کار خود بسنده ننمود. هنگامی که آیشمن ترتیب "راهپیمایی های مرگبار" هزاران یهودی مجاری به سوی مرز اتریش را فراهم نمود، وولنبرگ با ماشین خود پشت سر این کاروان ها می رفت و بدین ترتیب موفق شد که صدها نفر که دارای این نوع گذرنامه ها بودند و دیگران را نیز از صف خارج کرده و به شهر برگرداند. به کمک ظاهر با اعتماد و فعالش، موفق می شد حتی هنگامی که افراد در ایستگاه قطار منتظر رفتن یه آشویتس بودند و یا به خدمت در گردان های کار در آمده بودند ایشان را نجات دهد.

اما خطر دیگری، و این بار از جانب افراد "صلیب پیکانی" یهودیان بوداپست را تهدید می کرد. به همین دلیل، وولنبرگ خانه های ویژه ای را برپا کرد و در آنها 15،000 نفر را اسکان داد. دیپلمات هایی از کشورهای دیگر نیز وی را در این امر یاری دادند. در 31 خانه ایی که تحت حمایت سوئد بود، "گتو بین المللی" برپا شد و این جدا از گتو مرکزی بوداپست بود. مدیریت این خانه ها از نظر سازمانی بسیار دشوار و پیچیده بود، زیرا یکی از الزامات آن پیگیری تدارکات غذایی، بهداشتی و پزشکی بود که مخارج آن بسیار بالا بود. تعداد یهودیانی که مدیریت سازمانی و اجرائی این عمر را عهده دار بودند به 600 نفر می رسید.

گتوها هر دو در آن قسمت از شهر بودند که نخست به دست شوروی اشغال شد. مقامات شوروی به نمایندگی سوئد سوء نظر داشتند و پرسنل آن را به جاسوسی برای آلمان ها متهم کردند. آنها نیز از تعداد زیاد مدارک سوئدی که در دست یهودیان بود راضی نبودند. وولنبرگ ظاهرا باورداشت که مصونیت دیپلماتیکش از وی محافظت خواهد کرد، به ویژه با توجه به این امر که نمایندگی سوئد نماینده شوروی در برابر آلمان ها نیز بود. بنابراین وولنبرگ موافقت نمود که به مرکز فرماندهی کل شوروی برود. در 17 ژانویه 1945، وولنبرگ تحت حفاظت سربازان شوروی به بوداپست بازگشت. وی متذکر شد که نمی داند آیا مهمان شوروی ها است یا زندانی ایشان. از آن هنگام به بعد هیچ اثری از او و راننده اش وویلموش لانگفلدر یافت نشد. بقیه پرسنل نمایندگی نیز به دست شوروی ها اسیر شدند، ولی پس از چند ماه از راه بخارست و مسکو به استوکهلم بازگشتند. سرنوشت وولنبرگ تا به امروز در هاله ای از ابهام می باشد. گزارشاتی وجود داشت مبنی بر اینکه وی در زندان روسیه دیده شده است، و تنها سالها بعد روس ها اقرار کردند که او در زندان جان سپرده است. با وجود برپایی کمیته تحقیق مشترک روسی-سوئدی، هنوز ابهامات این ماجرا بیشتر از دانسته های آن است.

ید و شم در سال 1966 رائول وولنبرگ را به عنوان نیکوکار جامعه بشری به رسمیت شناخت.