ماه های آخر رایش سوم

با فروپاشی رایش سوم و سقوط جبهه شرقی، آلمانها عقب نشینی گسترده ای را به سمت غرب و به عمق خاک آلمان آغاز کردند. در تابستان 1944، هنگام حمله بزرگ ارتش سرخ در شرق، آلمانها اردوگاه های تمرکز را تخلیه کرده و زندانیان را باراهپیمایی های مرگبار به طرف غرب بردند. فرمانده اس.اس.، هیملر، دستور داد تا از آزاد سازی زندانیان زنده از اردوگاه های تمرکز توسط متفقین جلو گیری شود و دلیل این امر آن بود که  پیشتر، با آزاد سازی اردوگاه مایدانک (Majdanek) به دست متفقین، قتل عام زندانیان فاش شده بود. هدف راهپیمایی های مرگبار، تخلیه زندانیان از اردوگاه ها و دور کردن شاهدان قتل عام و حداکثر استفاده از نیروی کاری یهودیان در آلمان و اتریش بود. نگهبانان دستور داشتند زندانیان را به طرف غرب ببرند، اما گاهی آنان ترجیح میدادند از ارتش سرخ فرار کنند و بنابراین، زندانیان را به قتل میرساندند. قتل عام زندانیان تا روز تسلیم آلمان، 8 مه 1945  ادامه داشت.

نخست اردوگاههای کشورهای بالتیک، شرق و مرکز لهستان تخلیه شدند. تخلیه در آن زمان، اغلب به وسیله قطار صورت میگرفت و تخلیه اردوگاه کایزروالد به وسیله کشتی نیز اجرا شد. برخی زندانیان با پای پیاده از اردوگاه ها خارج میشدند، و پس از مدتی کوتاه، موج وسیع راهپیمایی های مرگبار آغازشد.

در 28 ژوئیه 1944، اردوگاهی که بر روی خرابه های گتوی ورشو برپا شده بود، تخلیه گردید و راهپیمایی مرگبار حدود 3,600 زندانی، که بیشتر آنها از یونان و مجارستان بودند، به سوی کوتنو در 130 کیلومتری گتوی ورشو آغاز شد. آلمانها در طول راه تمامی زندانیان از پا افتاده را به ضرب گلوله کشتند. آنها به زندانیان غذا نمیدادند و از دادن آب به آنان خود داری میکردند. سایر زندانیان از کوتنو با قطار های باربری به داخائو (Dachau) منتقل شدند. کمتر از 2,000 زندانی در 9 اوت 1944 به داخائو رسیدند.

در سپتامبر 1944، حدود 4,000 زندانی از اردوگاه بور در یوگسلاوی به مجارستان، و از آنجا به اردوگاه اورناینبورگ در آلمان منتقل شدند. بیش از 3,000 نفر در راهپیمایی مرگبار به قتل رسیدند. در نوامبر 1944، تعداد 7,000 یهودی با پای پیاده از بوداپست به سوی اردوگاه های تمرکز در خاک رایش، به خصوص داخائو و ماوتهاوزن حرکت کردند. ده ها هزار نفر در طول این راهپیمایی به قتل رسیدند.

در اواسط نوامبر 1945، به دنبال حمله تازه ارتش سرخ، تخلیه اردوگاه های جمع آوری در سایر مناطق لهستان آغاز شد. راهپیمایی های مرگبار بزرگ در ژانویه، به ویژه از اردوگاه آشویتس – بیرکناو در جنوب و اردوگاه اشتوتهوف در شمال آغاز شد. در 18 ژانویه 1945، تخلیه از آشویتس و از اردوگاه های مربوط به آن آغاز شد. حدود 66,000 زندانی، که اکثر آنها یهودی بودند، با پای پیاده و یا با قطارهای باری به اردوگاه های گروس روزن، بوخنوالد، داخائو و ماوتهاوزن منتقل شدند. دست کم 15,000 نفر از آنان در آن سفر به هلاکت رسیدند. پس از چند روز، تخلیه اردوگاه های فرعی مربوط به اشتوتهوف آغاز شد و در 25 ژانویه 1945، تخلیه اردوگاه اصلی اشتوتهوف آغاز شد. جمعا حدود 26,000 نفر از 50,000 زندانی اشتوتهوف در راهپیمایی های مرگبار جان باختند و یا در سواحل دریا به ضرب گلوله کشته شدند.

در آغاز فوریه 1945، تخلیه اردوگاه اصلی گروس روزن و شماری ازاردوگاه های فرعی نزدیک به آن آغاز شد. جمعا حدود 40,000 زندانی از این اردوگاه ها تخلیه شدند. هزاران نفر در راه کشته شدند و بقیه به اردوگاه های دورا میتلباو، پلوسنییرگ، بوخنوالد، ماوتهاوزن، داخائو، برگن بلزن و زکسنهاوزن انتقال یافتند.

از مارس 1945 تا تسلیم رایش سوم در 8 مه 1945، حداقل 250,000 زندانی مرد و زن در طی راهپیمایی های مرگباری که گاهی هفته ها طول میکشید جا به جا شدند. آنها در راه آلمان مرکزی و اتریش غربی در اثر خفگی، گرما، گرسنگی و تشنگی، در حالیکه در قطارهای باری حبس شده بودند جان باختند یا در راهپیمایی های مرگ به قتل رسیدند.

در پایان مارس و آغاز آوریل 1945، حدود 21,000 تا 23,000  نفر از میان 48,000 زندانی بوخنوالد راه چند صد کیلومتری را به طرف اردوگاه های جمع آوری گوناگون با پای پیاده طی کردند. هزاران نفر در طول راه به قتل رسیدند. در آن هنگام راهپیمایی های مرگبار از اردوگاه های پلوسنییرگ، زاکسنهازن، نوینگما، مگدبورگ، ماوتهاوزن، راوونسبروک و چند اردوگاه فرعی داخائو آغاز شده بود. در این راهپیمایی ها، احتمالا دهها هزار نفر از راهپیمایی کنندگان کشته شدند.

راهپیمایی های مرگبار تا آخرین روز جنگ ادامه داشت. جمعا، از تابستان 1944 تا پایان جنگ بین 200,000 تا 250,000 زندانی اردوگاه های تمرکز نازی در راهپیمایی های مرگبار کشته شدند. یک چهارم تا یک سوم از این قربانیان، یهودی بودند. پس از جنگ، صدها قبر دسته جمعی متعلق به ده ها هزار زندانی در طول مسیر راهپیمایی های مرگبار کشف شد.